Αμφίβια - ομάδες και είδη

Στην ομάδα των αμφίβιων οι βάτραχοι και οι φρύνοι είναι τα περισσότερο γνωστά. Πολλές φορές τα ονομάζουν άνουρα αμφίβια, γιατί όταν μεγαλώσουν, δεν έχουν ουρά. Ο τρόπος της ζωής των φρύνων είναι ο ίδιος με των βατράχων. Σε πολλές περιπτώσεις όμως, μερικά από τα στάδια τής αναπτύξεως, είναι πολύ πιο μικρά. Πολλοί γυρίνοι σχηματίζουν τα 4 πόδια τους και χάνουν την ουρά τους στο διάστημα τής πρώτης χρονιάς.

Στους βατράχους και στους φρύνους πρέπει να προστεθούν δύο ακόμα αμφίβια. Οι τρίτωνες και οι σαλαμάνδρες από το ένα μέρος και οι κεκιλίες, που δεν έχουν πόδια, από το άλλο.

Οι τρίτωνες και οι σαλαμάνδρες είναι ζώα πολύ συνηθισμένα. Όλα έχουν πόδια και ουρά, σε ώριμη ηλικία. Οι κεκιλίες είναι άποδα και ζουν μόνο στις τροπικές χώρες. Καθώς δεν έχουν πόδια και ουρά, μοιάζουν με χοντρά σκουλήκια τής γης. Οι τρίτωνες και οι σαλαμάνδρες όταν εκκολάπτονται έχουν το σχήμα γυρίνου. Και μεγαλώνουν, όπως οι φρύνοι και οι βάτραχοι. Ο θυσανωτός τρίτων, αν και ανήκει στην ίδια ομάδα με τούς τρίτωνες και τις σαλαμάνδρες, έχει διαφορετικό τρόπο ζωής από τα άλλα αμφίβια. Δεν γίνεται ποτέ αερόβιο ζώο. Ζει κάτω από το νερό όλη του τη ζωή και δεν χάνει ποτέ τα σπάραχνα, πού σχηματίζουν πάνω στο λαιμό του φανταχτερές κόκκινες φούντες.

Μολονότι τα περισσότερα από τα αμφίβια μπορούν να ζουν στη ξηρά, ένα μέρος της ζωής τους, δεν μπορούν να υποφέρουν μια ξηρασία πού διαρκεί πολύ. Το δέρμα τους είναι γυμνό, χωρίς κανένα προστατευτικό κάλυμμα. Πρέπει λοιπόν να ζουν κοντά στο νερό ή κοντά σε υγρά μέρη. Η ζωή των αμφίβιων περνά μέσα στο γλυκό νερό. Δεν υπάρχουν θαλασσινά αμφίβια.

Όπως τα ψάρια, όλα τα αμφίβια είναι ψυχρόαιμα. Αυτά πού ζουν σε τόπους ψυχρούς και είναι πολλά, κατορθώνουν να διατηρηθούν με τη χειμερινή νάρκη.

Όλα τα αμφίβια σχεδόν γεννούν μέσα στο νερό τα αυγά τους. Σε εκείνα πού κάνουν εξαίρεση τα πρώτα στάδια της αναπτύξεως τους, γίνονται μέσα στο αυγό. Είναι ή περίπτωση ενός είδους σαλαμάνδρας, πού γεννά μικρά ζωάκια.

Γενικά, τα αμφίβια εγκαταλείπουν τα αυγά τους, αφού τα γεννήσουν. Μα και εδώ υπάρχουν εξαιρέσεις. Ο φρύνος μάμμος, ο αρσενικός, τυλίγει γύρω στο σώμα του τη μακρυά σειρά των αυγών, πού μόλις γέννησε ο θηλυκός και τα φέρνει μαζί του, ώσπου τα αυγά να εκκολαφθούν. Προσέχει ακόμα να μην στεγνώσουν. Την ώρα που εκκολάπτονται, μένει μέσα στο νερό και οι νέοι γυρίνοι βρίσκονται στο περιβάλλον πού τούς ταιριάζει.

Το μέγεθος των αμφίβιων έχει μεγάλες διαφορές. Υπάρχουν πολύ μικροί βάτραχοι πλάι στη σαλαμάνδρα - γίγαντα τής Ιαπωνίας. Στη πραγματικότητα η σαλαμάνδρα αυτή δεν είναι γίγαντας, αφού δεν έχει μάκρος περισσότερο από 60 εκατοστά. Για ένα αμφίβιο όμως της σημερινής εποχής, έχει πολύ μεγάλο σώμα. Άλλοτε, πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια, στην εποχή του λιθάνθρακα, υπήρχαν αμφίβια πολύ πιο μεγάλα από αυτά πού ζουν σήμερα.

Όλοι οι βάτραχοι και όλοι οι φρύνοι αγαπούν το κρέας. Για να πιάσουν τη λεία τους, χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους, η οποία δεν είναι, όπως η δική μας, κολλημένη στο πίσω μέρος του στόματος, αλλά μπροστά. Το ζώο λοιπόν μπορεί να τη πετά έξω, φέρνοντάς τη προς τα κάτω, προς το ζώο πού θέλει να πιάσει. Οι βάτραχοι και οι φρύνοι δεν μπορούν να πιάσουν, παρά μόνο ζώα πού κινούνται, ένα σκουλήκι π.χ. Για να το φάνε, το κρατούν με τα μπροστινά πόδια τους, πράγμα που δεν το εμποδίζει να κουνιέται. Και συμβαίνει κάποτε να βρεθεί ένας βάτραχος σε μεγάλη αμηχανία εξαιτίας του ζώου πού έπιασε.

Όταν ένας φρύνος ή ένας βάτραχος καταπίνει τη τροφή του, κλείνει τα μάτια. Αυτό δεν είναι τικ. Κάνοντας αυτό, ο φρύνος αναγκάζει τα δυο οπτικά εξογκώματα να εκταθούν μέσα στο στόμα του και να σπρώξουν τη τροφή προς το στομάχι. Έχει πολύ μεγάλη όρεξη. Δεν είναι σπάνιο ένας φρύνος να φάει καμιά πενηνταριά νύμφες εντόμων σε ένα γεύμα του.

Πολλά από αυτά τα έντομα είναι βλαβερά. Για αυτό πρέπει να προστατεύουμε τους βατράχους, πού μας προσφέρουν, έτσι μεγάλη υπηρεσία. Οι φρύνοι και οι βάτραχοι δείχνουν τη παρουσία τους από μακρυά με ένα κόασμα. Είναι το «τραγούδι» των αρσενικών. Για να τραγουδήσει, ο αρσενικός φουσκώνει το φωνητικό ασκό και τον αδειάζει ανάμεσα στις χορδές του, πράγμα που τις κάνει να πάλλονται. Οι φρύνοι, όταν βρίσκονται σε κίνδυνο, δεν μπορούν να φύγουν, όπως κάνουν οι βάτραχοι. Διαθέτουν όμως ένα δηλητηριώδες υγρό, πού βγαίνει από μικρούς αδένες του δέρματος. Αν πλησιάσει ένας εχθρός, μπορεί να ενοχληθεί πολύ σοβαρά, και στο διάστημα αυτής της ανακωχής, ο φρύνος μπορεί να απομακρυνθεί από τον αντίπαλο.

Κάθε αντιπρόσωπος της τάξεως των αμφίβιων υπερασπίζεται με το τρόπο του. Κρύβεται, πηδά ή βουτά στο νερό. Μερικά είναι πιο πρωτότυπα. Ο βάτραχος-λεοπάρδαλις αρκείται να φυσά, όταν προσβάλλεται. Ο βάτραχος των δασών πηδά και γυρίζει στον αέρα, όταν θέλει να αποφύγει τον εχθρό του. Πολλά αμφίβια έχουν το χρώμα του περιβάλλοντος, στο όποιο συχνάζουν και είναι δύσκολα να τα δούμε. Στα αμφίβια οφείλονται επίσης πολλές προλήψεις. Λένε π.χ. ότι όταν πιάσουμε ένα φρύνο, βγάζουμε κρεατοελιές, ή ότι οι σαλαμάνδρες αντέχουν στη φωτιά. Τα αμφίβια έδωσαν θέμα σε πολλούς περίεργους θρύλους, πού είναι πάντοτε ενδιαφέροντες.